Teknoloji odaklı sanayi hamlesi programından yararlanan işletmeler

Mehmet Özcan

BDO Turkey/Teşvik Departmanı Lideri

Orta üzeri teknoloji kullanan ve cari dengeye katkısı yüksek mal ve hizmet üreten işletmeler Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi (Hamle) Destek Programı kapsamını mutlaka incelemeliler.

Bu yazıda, mevcut teşvik imkânlarını ve Hamle Destek Programı ile sağlanan avantajları açıklamaya çalışacağım. Öncesinde, sıklıkla yanlış aktarıldığı için belirtelim: Teşvikler, yatırım finansmanının doğrudan devlet tarafından üstlenilmesi anlamına gelmiyor. Destekler, yatırım ve işletme dönemine yayılan istisnalar, sigorta primi, faiz destekleri, vergi indirim ve iadeleri şeklinde sağlanıyor.

Yatırım teşviklerini düzenleyen temel düzenlememiz, 2012’de yürürlüğe giren Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar, hal-i hazırda, benzer sosyo-ekonomik durumdaki ülkelere kıyasla cazip teşvik imkânları sağlamaktayken, zaman içinde teşvik olanakları çeşitlendi ve arttı. 2016’da süper teşvikler olarak da anılan Proje Bazlı Teşvikler, 2019’da ise, katma değer ve ithal ikamesini önceleyen Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı devreye girdi.

Öyle ki, teşviklerin ulaştığı nokta itibariyle yatırım konusu ve/veya yeri uygun ise, yatırım maliyeti tamamen ortadan kalkabilmekte, hatta negatif değerlere gelebilmekte. Örneğin, yakınlarda çalıştığımız makine imalatı konulu bir yatırım fizibilitesinde %15 hesaplanan iç getiri oranının, teşvik unsurlarının hesaba katılması ile %68’e yükseldiğini hesapladık.

Öncelikle Hamle Programı’ndan bağımsız olarak yararlanılabilecek Stratejik ve Proje Bazlı teşviklere göz atalım.

1- 2012 Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar kapsamında genel, bölgesel ve stratejik teşvikler sağlanmakta. Bu karar çerçevesinde en güçlü teşvikleri (6. Bölge illerinde sağlanan bölgesel teşvikler hariç) Stratejik Teşvikler sunuyor. Stratejik tanımı, bu yatırımlarda aranan dış ticaret açığını azaltma kriterine atfen kullanılmış. Asgari yatırım tutarı 50.000.000 TL olmak durumunda.

2- Diğer yandan, Proje Bazlı Teşvikler, Stratejik Teşvikleri de oldukça aşan avantajlar sağlıyor. Ancak, temel başvuru koşulu, yatırım büyüklüğünün 1.000.000.000 TL’yi aşması. Bir diğer koşul, yatırımın ülke ekonomisine sunduğu katkı şeklini ifade eden ve ilgili mevzuatta listelenen çok sayıda kriterden en az birinin sağlanması ki, bu ölçekteki hemen her yatırım bu kriterlerden birden fazlasını sağlayacaktır. 

Tabloda her iki teşvik türünün, sağladığı oldukça güçlü destek unsurları yer alıyor.

 Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi’nin getirdikleri

- Hamle Programı, Stratejik veya Proje Bazlı Teşvik olanağı sağlamakta. Yatırım teşviklerine ek olarak, yatırımın gerektirmesi durumunda TÜBİTAK Ar-Ge ve işletme ölçeğine göre KOSGEB desteklerini de birlikte sunan hibrit bir program.

- Hedef sektörler sağlık, kimya, elektrik, elektronik, makine, ulaşım araçları ve sair yenilikçi teknoloji alanları.

- Asgari yatırım tutarı şartı, Stratejik Teşvikler’den yararlanmak için 50.000.000 TL, Proje Bazlı Teşvikler’den yararlanmak için 1.000.000.000 TL. 2021 Yılı Hamle Destek Programı kapsamında yapılan Stratejik veya Proje Bazlı Teşvik başvurularında ise asgari yatırım tutarı şartı sırası ile 10.000.000 TL ve 50.000.000 TL olarak uygulandı. Hamle Programı’nın en önemli avantajı bu noktada.

Yatırımın en az 3 yıl sürebileceği, ek süre ile 4,5 yıla uzayabileceği (Proje Bazlı Teşvikler için daha uzun olabilir) ve enflasyon ortamı dikkate alındığında, asgari yatırım büyüklüğü pek çok işletme için finanse edilebilir düzeye geliyor.

- Programın amacı, katma değerli üretim ve cari açık sorununun çözümüne katkı sağlamak. Bu amaçla, ürün bazında detaylı çalışma yapılmış. Programa başvuru yapabilmek için, yatırım konusunun GTİP kodu bazında tanımlanmış ürünlere yönelik veya belirli faaliyet alanlarında olması aranmakta.

- Başvurular, sektöre yönelik ilan edilen çağrı dönemlerinde yapılabiliyor. 2022 yılı çağrılarının 1-2 ay içinde başlaması bekleniyor. Başvuru için yatırımı anlatan kapsamlı ve nitelikli bir çalışma ibrazı gerekmekte. Değerlendirme sürecinin sonlanması ve yatırımın teşvike bağlanması 7-8 ay kadar sürebilir.

Program uygulamasının ne kadar süre ve hangi şartlarla devam edeceğini ise, bugünden kestirmek mümkün değil. Bu itibarla, orta üzeri teknoloji kullanan ve cari dengeye katkısı yüksek mal ve hizmet üreten işletmelerin, Hamle Destek Programı Öncelikli Ürün Listesi’ni mutlaka incelemeleri, uygun yatırım planlamaları olanların 2022 yılı çağrılarına şimdiden hazırlanmaları önerilir.

Teknoloji odaklı sanayi hamlesi nedir?

Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı Çağrı planında yer alan ürünler nelerdir?

Hamle Destek Programı Nedir?

Yatırım teşvik belgesi nasıl alınır Sanayi Bakanlığı?