Panolar için uygun şalter seçimi yapmak

• 07/08/2020

Alçak Gerilim Dağıtım Panosu ve Malzemeleri

   Fabrika, atölye ve iş yerlerinde elektrik enerjisinin ana dağıtımının yapıldığı panolardır. Alçak Gerilim Dağıtım Panosu ve Malzemeleri Bina tipi trafo tarzı tüketicilerde, trafo alçak gerilim çıkışı direkt olarak ana dağıtım panosuna gelir ve ordan tali panolara enerji dağıtımı yapılır. Direk tipi trafo merkezli tüketicilerde, ölçüm panosundan gelen elektrik enerjisi ana dağıtım panosuna giriş yapar, oradan tali dağıtım panolarına şalterlerden çıkış yapılır. Trafosuz iş yerlerinde ana kofradan gelen enerji, dağıtım panosuna giriş yapılır ve oradan tesise enerji dağıtılır. Ana dağıtım panosu ile tesisin enerjisi tek bir panodan kontrol edilebilir. Büyük tesislerde kompanzasyon panosu ile birlikte montaj yapılır.

Ana Dağıtım Pano Boyutları

   Ana dağıtım panoların boyutları tesisin büyüklüğüne yani tesis gücüne göre değişmektedir. Tesis gücü ne kadar fazla olursa şalter ve bara boyutları da büyüyeceğinden, panonun boyutları büyümektedir. Ana dağıtım pano yüksekliği 200-210 cm standart olarak yapılmaktadır. Pano derinliği en az 40 cm olmak üzere, 50-60-70-80-90 cm olabilmektedir. Pano genişliği ise tesisin büyüklüğüne göre değişmektedir. Şekil 2.1’de bir tesisin ana dağıtım ve kompanzasyon panoları birlikte olarak boyutları görülmektedir. Şekil 2.1’deki tesisin ana şalteri görüldüğü gibi 630 Amper kompakt şalterdir. Bu tesisin 7 tane çıkış şalteri, 1 adet kompanzasyon kompakt şalteri bulunduğu görülmektedir.

Ana Dağıtım Pano Özellikleri

   Ana dağıtım pano iskeleti için 40x40x4 mm köşebent veya benzeri profil demir kullanılır. Panolarda kullanılan DKP sacın kalınlığı en az 2 mm olmalıdır. Pano sacı üzerine mekaniki etki yapacak şalter ve kumanda elemanı yerleştirilecek ise sac kalınlığının 3 mm seçilmesi daha iyi olmaktadır. Ana dağıtım panoları 1600 kVA’ ya kadar standart olarak TS 3367 ve IEC 439’a uygun olarak imal edilirler.

  Ana dağıtım panolarının kullanılacağı tesise göre özellikleri değişmektedir. Su kuyu pompaları gibi yerlerde harici özellikte ve ölçüm panosu, dağıtım panosu ve kompanzasyon panosu birlikte tesis edilirler. Küçük tesislerde elektrik sayaclı ana dağıtım panosu, kompanzasyon panosu birliktedir. Eski yönetmeliklere göre yapılmış tesislerde de elektrik sayaçlı ana dağıtım panosu ve kompanzasyon panosu birliktedir. Yeni yönetmeliklere göre eğer direk tipi trafolu tesis ise, elektrik sayacı direk yanında montajlı ölçüm panosunda bulunacaktır. Eğer bina tipi trafolu tesis ise modüler ölçüm hücresinde elektrik sayacı bulunacaktır. Eski yönetmeliklere göre yapılmış direk tipi trafolu tesislerde ana dağıtım panosunda bulunan elektrik sayacının, dışarıda direk dibinde bulunan ölçüm panosuna konulması gerekmektedir.

  Büyük tesis ana dağıtım panosunda; bakır baralar, ana şalter, çıkış şalterleri, akım trafoları bulunmaktadır. Eğer dağıtım panoları bina dışında montaj yapılacak ise harici tip özellikte olmalıdır. Bina içinde montaj için dahili özellikte doğal havalandırmalı veya aspiratörlü olarak montaj yapılmalıdır. Gerekli olan durumlarda iç aydınlatma da konulabilir. Ana dağıtım panolarına ölçü aletleri de monte edilebilmektedir. Panolarda bulunan baralara dokunmayı önlemek için, şeffaf fiberglas cam ile baraların üstü muhafaza altına alınmalıdır.

Ana Dağıtım Pano Bağlantı Şeması

   Ana dağıtım panosu bağlantı şeması olarak, şekil 2.2’de görülen şema örnek olarak verilmiştir. Bu şemayı incelediğimizde enerji girişi ve çıkışı alttan kablolar ile yapılmaktadır. Ana şalter çıkışı baralar ile yapılmaktadır, baralara 3 adet ölçü aleti için akım trafosu ve reaktif güç rölesi için 1 adet akım trafosu montajlıdır. Çıkış şarterlerine enerji girişi baralardan yapılmaktadır. Ayrıca sinyal lambaları ve voltmetre ile komütatörü bağlanmıştır. 

Şekil 2.2: Ana dağıtım panosu bağlantı prensip şeması

Ana Dağıtım Pano Malzemeleri

Ana dağıtım panosunda kullanılan malzemeler; baralar, şalterler, akım trafoları, mesnet izolatörleri ve pano iç ihtiyaç priz lambaları incelenecektir.

AG dağıtım panolarıyla ilgili test cihazlarına ulaşmak için testcihazlari.com.tr sitemizi ziyaret edebilirsiniz.

Termik manyetik şalterler bir devre kesici olarak kullanılmakla beraber normal devre şalterleri için devre açma ve kapama işlemlerinde kullanılır.  Normal devre kullanımda iken termik manyetik şalter, devreyi açma ve kapama işleminden sorumluyken, beklenmeyen durumlarda (kısa devre gibi) şalter, limitör özelliği sayesinde devreyi kesen bir koruma şalteri haline dönüşmektedir. Tüm bu işlemleri yapan ana mekanizma ise kompakt şalter olarak bilinmektedir. Bina ve ticari alanlarla beraber, endüstriyel alanlarda kullanılan kompakt şalterler genellikle elektrik panoları içinde koruma mekanizması sayesinde faaliyet göstermektedir. MCCB, termik manyetik yani kompakt şalterin endüstriyel alanda kısaltması olarak bilinir.​ LS Elektrik kontaktörler hakkında detaylı bilgi için bu linki ziyaret edebilirsiniz.

Termik manyetik şalterler, genel olarak 10 ile 1600 amper aralığında bir akım değerinde koruma sağlarlar. Özellikle aşırı yüklenme durumuna karşı sistemi koruma özelliği gösterirler. Kesinti derecesi olarak cihazlarda 10 kA ile 200 kA arasında bir değer öngörülmektedir. Genellikle fazla yük gerektiren ticari ya da endüstriyel alanlarda kullanım için uygundur. Eğer, nominal akım 100 A’den daha yüksek olursa, kompakt şalter kullanımı önerilmektedir.

Özellikle endüstriyel alanda termik manyetik (kompakt) şalter nedir neden kullanılır sorusu sıklıkla sorulmaktadır. Kompakt şalterler aşırı yük durumlarında doğrudan koruyucu limitör mekanizmasını çalıştırdığı için fazla yüklemeden korunmak için kullanılır. Manyetik koruma özellikleri sayesinde kontrol merkezleri başta olmak üzere, telefon santralleri, elektrik panoları ve şebekeler arasında devre kesici olarak kullanılır. Fazla yük algılama durumunda şalterler devreye girerek, anahtarlama özellikleri sayesinde devre kesici olarak kullanılmaktadır. Bu nedenle özellikle endüstriyel alanlarda fazla yükleme durumunun daha sık görülmesinden dolayı termik manyetik şalter kullanımı fazladır. Tamamen koruma ve devre kesici mekanizma sebebiyle binalarda ya da endüstriyel alanlarda sıklıkla tercih edilmektedir.

İlginizi Çekebilir: Metasol Termik Manyetik Şalter

Manyetik alanlarda koruma sağlayan kompakt şalterlerin en önemli parçalarından birisi koruma özelliği gösteren kontak kısımlarıdır. Genel olarak endüstriyel alanlarda gümüş, wolfram ya da grafit alaşımlı farklı kontak çeşitleri kullanılır. Genel olarak sert yapıdaki kontaklar için daha çok wolfram alaşımı tercih edilirken, yumuşak alanlar için gümüş ya da grafit alaşım tercih edilmektedir. Termik manyetik şalter her türlü alanda aşırı akıma karşı koruma sağladığı için pek çok alan açısından büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle, termik manyetik şalter seçiminde marka ve kaliteye çok dikkat etmek gerekir. Koruma açısından kullanılan alana uyum sağlamayan şalterler gösterdikleri özellikleri de kaybedecektir. Özellikle güvenlik açısından gerekli standartları taşıyan şalter kullanımı olası bir gerilim durumunda da büyük önem taşımaktadır. Tüm bu özelliklerle beraber termik manyetik şalterler gerekli güvenlik ağını oluşturmak için farklı izole sistemlerinden meydana gelmektedir.

Termik Manyetik Şalter Seçim Kriterleri

Termik manyetik şalterlerde termik koruma özelliği oldukça önemli bir husustur. Termik koruma şalterin aşırı yük algılaması durumunda devreye aldığı güvenlik önlemlerinden birisidir. Özellikle, hata akımı oluştuğında, termik koruma devreye girerek, sistemi korur. Termik koruma özelliği genel olarak akımın yükselmesi sonucunda sıcaklık değişimine bağlı olarak ortaya çıkan bimetal üzerinden sağlanmaktadır. Bimetal yüksek akım ve sıcaklık sebebi ile bükülme yaşar. Bükülme sonucunda aşırı yüklenme de nominal değerlerin üzerinde görülür. Hem akımın artması hem sıcaklığın artması hem de yüksek gerilimin oluşması nedeni ile bimetaller üzerinde değerler de giderek artar. Genel olarak bimetaller bükülür ve sıcaklık değerleri artar. Tüm bu süreçle beraber bimetaller belirli sıcaklık değerine ulaşınca devre kesicileri de harekete geçer. Bimetallerin aşırı akımı hissetmesinden sonra kesiciler doğrudan koruma özelliği sayesinde devre dışı kalır. Devre dışı kalan kesiciler şalterlerin elektriği kesmesini de sağlar. Genellikle endüstriyel alanda büyük önem taşıyan bu koruma mekanizması aşırı akımın ortaya çıkarttığı kazalara da önlem niteliği taşımaktadır. Tüm bunlarla beraber şalter aracılığı ile elektrikler kesilir ve koruma özelliği doğrudan devreye girmiş olur. Bu süreç endüstriyel ve ticari alanlarda termik koruma olarak bilinmektedir. Termik korumanın doğru şekilde çalışması için kontakların da çalışır durumda olması gerekmektedir.

Manyetik Koruma Özelliği

Manyetik koruma ise, aşırı akımlara karşı, MCCB’lerde akımın meydana getirdiği manyetik alanın oluşturduğu mıknatıslanma ile çalışan mekanik bir düzenek ile sağlanır. Kısa devre, faz-faz hatası, faz-toprak hatası gibi akımlar, ekipmana ciddi hasar verebilir, insan yaşamı için yüksek risk oluşturur ve en kısa sürede kesilmesi gerekir, bu nedenle ani bir koruma olan manyetik korumaya ihtiyaç duyulur. Manyetik koruma mekanizması, yüksek büyüklükteki hata akımlarıyla açılmak üzere kalibre edilir, ancak aşağıdaki akımlara yanıt vermemelidir.

• Normal çalışma akımı
• Bazı elektrikli cihazlarda normal olarak ortaya çıkan kısa süreli ve düşük büyüklükteki aşırı akım koşulları

Yazar

Dünya devlerinin global tecrübesini yerel tecrübemizle birleştirerek çıktığımız bu yolda, kısa bir zamanda birçok projeye imzamızı attık. Verdiğimiz hizmetin kalitesini sağladığımız ürünlerin çeşitliliği, verimi ve yalınlığı ile birleştirdiğimizde ortaya çıkan sonuç herkesi fazlasıyla memnun etti. Bu vizyonla Saypro olarak, elektriğin olduğu her yerde sizlere en iyi çözümü sunmak için tüm gayretimiz ile çalışmaya devam ediyoruz.