Ilk türk islam devletleri kültür ve medeniyet

                                    
                                          
İLK TÜRK-İSLAM DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK
 İçindekiler Show
 
DEVLET
YÖNETİM
1-MERKEZİ YÖNETİM
HUKUK SİSTEMİ
ORDU YAPISI
1-Merkez Ordusu
D-SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT
 TOPRAK YÖNETİMİ 
İkta Sisteminin Özellikleri 
  F-DİL VE EDEBİYAT
BİLİM İNSANLARI VE DÜŞÜNÜRLER
İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ MİMARİSİ
İlk Türk İslam devletleri mimari eserler:
İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ SANAT DALLARI
Ilk türk islam devletleri nedir?
Ilk islam devletinin kurucusu kimdir?
Türk islam medeniyeti nedir?
Ilk türk islam devletleri nerede kurulmuştur?
 
                          
1)Devlet Yönetimi
                          
-İslamiyet öncesi anlayış devam etmiştir.
-Kut anlayışının içerisine Allah kavramı girmiştir.
-Kan bağı esası aynen devam etmiştir.
-Veraset sistemi aynen devam etmiştir.
Veraset Sistemi: Ülke toprakları padişah ve oğullarının olduğuna inanılması ve padişahın ölümünden sonra ülke toprakları padişah oğulları arasında paylaşılmasıdır.
                          
a)Hükümdar
                          
-Hükümdar devleti örfi ve şeri hukuka göre yönetmeye başlamıştır.
Örfi Hukuk: Ülkenin gelenekleri, kültürü olan yazısız hukuk kurallarıdır.
Şer'i Hukuk: Ülkedeki Kuran-ı Kerim esas alınarak uygulanan hukuk kurallarıdır.
-Türk İslam devletlerinde hükümdar halife tarafından onaylanır, adına hutbe okuturdu. Halifeler onay belgesi gönderirdi bu belgeye Menşur adı verilirdi.
                          
Hükümdarlık Unvanları
                          
-Bey
-Hünkar
-Gazi
-Şah
-Kara
-Kadir
-Melik
-Sultan
-Padişah
                          
Hükümdarlık Sembolleri
                          
-Tıraz
-Asa
-Hilat
-Çetr
-Kılıç kuşanmak
-Hutbe okutmak
-Tuğra
                          
b)Saray Teşkilatı
                          
Saray: Hükümdar ve ailesinin yaşadığı yerdir.
                          
Camedar: Elbiselerle ilgilenen görevli
Emir-i Ahur: Atlara bakar
Emir-i Candar: Sarayın güvenliğinden sorumludur.
Emir-i Çeşnigir: Hükümdarın yemeklerini ilk tadan görevlidir.
Emir-i Şikar: Hükümdarın av işlerini yapar.
Serhenk: Seyahatlerde hükümdarın yol düzenini sağlar.
                          
c)Merkezi Yönetim
                          
Divan-ı İnşa: Devletin iç ve dış yazışmalarını yazar. Başında Münşi bulunur.
Divan-ı İstifa: Devletin mali işlerine bakar. Başında Müstevfi bulunur.
Divan-ı İsraf: Devletin mali denetimini sağlar başında Müstevfi bulunur.
Divan-ı Arz: Ordunun ihtiyaçlarından sorumludur.
Divan-ı Mezalim: Hükümdarın başkanlık ettiği büyük davaların bakıldığı divandır.
Divan-ı Berid: Haberleşme divanıdır.
                          
d)Taşra Yönetimi
                          
Melik: Hükümdar oğludur.
Atabey: Meliklerin eğitiminden sorumludur.
Şıhne: Taşrada bulunan askeri ve idari yöneticilerdir.
Amil: Vergileri toplayan sorumludur.
Muhtesip: Pazarlarda fiyatların ve kalitenin denetlenmesinden sorumludur.
                          
2)Ordu
                          
Hassa Askerleri: Devletin merkezinde bulunan paralı askerlerdir.
Gulaman-ı Saray: Yabancı milletlerden toplanan erkek çocukların Müslüman asker olarak yetiştirilip paralı askerlerden  oluşan ordudur.
İkta Ordusu(Sipahiler): Devlet toprağını işletmek için bir kişiye verir karşılığında asker yetiştirtir. Bu askerlerden oluşan orduya Tımarlı Sipahiler adı verilir.
                          
3)Sosyal Yapı
                          
4)Hukuk Sistemi
                          
5)Toprak Yönetimi ve Ekonomi

Kpss Lisansta İlk Türk İslam Devletleri konusundan ortalama 2 soru çıkmaktadır.

İçindekiler

• 1 DEVLET YÖNETİM
  • 1.1 1-MERKEZİ YÖNETİM
    • 1.1.1 a-Hükümdar
    • 1.1.2  b-Saray
      • 1.1.2.1 HACİP NEDİR? KİME DENİR?
    • 1.1.3 c-Devlet Görevlileri
• 2 HUKUK SİSTEMİ
• 3 ORDU YAPISI
  • 3.1 1-Merkez Ordusu
    • 3.1.1 a-Gulaman-ı Saray
    • 3.1.2 b-Hassa Ordusu
    • 3.1.3 c-Diğer Ordular
• 4 D-SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT
• 5  TOPRAK YÖNETİMİ
  • 5.1 İkta Sisteminin Özellikleri
• 6   F-DİL VE EDEBİYAT
• 7 EĞİTİM
• 8 BİLİM İNSANLARI VE DÜŞÜNÜRLER
• 9 İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ MİMARİSİ
  • 9.1 İlk Türk İslam devletleri mimari eserler:
• 10 İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ SANAT DALLARI

DEVLET YÖNETİM

1-MERKEZİ YÖNETİM

• Hükümdar
• Saray (Karahanlılar’ da “Kapu”; Selçuklular’ da “Bergah”)
• Hükümet

unsurları Merkezi Yönetimi oluşturmaktadır.

a-Hükümdar

• İlk Türk İslam devletleri hükümdar unvanları ile sembolleri;

• Siyasetnameye göre hükümdarın yapması gerekenler;                                   

  →  Şehir ve kaleler inşa etmelidir.                                                                   

 →  Köprü ve yollar yapmalıdır.                                                                         

→  Sulama tesisleri yapmalıdır.

Not1:Uygur dilinin bu dönemde canlı olması ve eski Türklerin bazı sembollerinin, unvanlarının ve kut anlayışının devam etmesi, Türklük özelliklerini yitirmediklerini göstermektedir.

Not2:Bu dönemdeki Hükümdarlık unvanları ve Sembollerinin bir kısmı İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinden gelmektedir.

 b-Saray

• Sarayın bölümleri;

             →Harem

             →İdari Merkez (Selamlık)

              →Memur Yetiştirme (Enderun)

• Saray Görevlileri:
• Candar: Saray Muhafazıdır. (Can-cı)
• Alemdar: Bayrak ve Sancak koruyan görevlidir. (Came: Kıyafet, kıyafetçi)
• Camedar: Hükümdar Kıyafetleri ile ilgilenen görevlidir.
• Silahdar: Hükümdarın Silahları ile ilgilenen görevlidir.
• Taştdar (Abdar): Hükümdarın temizlik işleri ile ilgilenen görevlidir. (Su işleri, Abdest…)
• Şarapdar (Şerebdar-ı Has, İğdişbaşı): Hükümdarın içecekleri ile ilgilenen görevlidir.
• Hansalar: Hükümdarın sofrası ile ilgilenen görevlidir.
• Emir-i Ahur: Hükümdarın at bakımı ile sorumlu görevlidir.
• Emir-i Çeşnigir: Hükümdarın yiyeceklerini ilk tadan görevlidir.
• Emir-i Şikar: Hükümdarın av malzemeleri/ av etkinliği ile ilgilenen görevlidir.
• Kıssadar: Hükümdara yazılan dilekçeleri kabul edip, Hükümdara sunmak ile görevlidir.
• Hares Emiri: Hükümdara karşı suç işleyen kişileri cezalandıran görevlidir.
• Devaddar: Sultanın yazı setinden sorumlu görevlidir.
• Serhenk: Merasimlerde Sultanın geçişi için yolları açan görevlidir.
• Üstadüddar: Saray harcamalarını ve saray görevlilerini kontrol eden görevlidir.
• Vekil-i Has: Sarayın genel işlerine bakar Hükümdarın yanında bulunurdu.
• Hacipler: Hükümdarın resmi veya özel işlerini düzenleyen, hem Sarayda hem de sivilde çalışan, Divan ile Hükümdar arasındaki irtibatı sağlayan görevlilerdir.

Not1: Has kelimesi en iyi anlamına gelmektedir.

Not2: Sipahilerin her birine “Cebelü” denir. İkta toprakları ile giderleri sağlanırdı.

Not3: Gulam Sisteminde devşirmeler, askeriyeye veya idareye kazandırılırdı.

c-Devlet Görevlileri

• Sultan’dan sonra yetkili kişi vezirdir.
• Vezir yerine Selçuklular, Sahib-i Divan-ı Devlet;

⇒Karahanlılar, Yuğruş;

⇒Gazneliler ise Hace-i Buzurg demiştir.

• Vezirlerin kendilerine ait Divan-ı Vezaret adında divanları olmuştur.
• tTürk İslam devletlerinde devlet görevlileri ile ilgili terimler:

• Türk-İslam tarihinde ilk vezir ve ilk atabey ‘’Nizamülmülk’’ idir.
• Devlet meselelerinin görüşülüp karara bağlandığı yere ‘’Büyük Divan’’ denir. Her konu burada görüşülmez. Bazı konuların görüşüldüğü ‘’alt divanlar’’ vardır. Bunlar:

• Divan-ı Saltanat’ı TBMM’ye benzetirsek divanlar alt komisyon gibidir.
• Atabeylik sistemi Türk-İslam tarihine Büyük Selçuklu Devleti ile girdi. Bu sistemin ismi Osmanlı Devleti’nde Sancak Sistemi olacaktır.
• ‘’Ülke hanedanın ortak malı’’ anlayışı çerçevesinde bazen melikler bazen de şıhneler eyaletlerde görev yapmıştır.

HUKUK SİSTEMİ

• İlk Türk-İslam Devletleri hukuk oluşumunda;

          →İslam’ın getirdiği esaslar,

         →Oğuzların kabile gelenekleri,

         →Uygur, Akhun ve Sasani gelenekleri etkili olmuştur.

• Mahkemeler, Şeri ve Örfi olarak ikiye ayrılır. Şeri Hukuk, İslam’a göre düzenlenir ve kaynağı Kuran’dır. Kadı-ülKüdat (Başkadı) Örfi Hukuk ise İslam dinine aykırı olmayacak şekilde düzenlenen töre kanunlarıdır.
• Şeri mahkemelerin baktığı konular:

            → Evlenme

            → Boşanma

            →Miras

           → Hırsızlık

           →Ticaret

           →Savaştan kaçmak

          →Mürted olmak (dinden çıkmak)

          →Zina

• Örfi mahkemelerin baktığı konular:

         →Sosyal hayat

         →Güvenlik

ORDU YAPISI

• İslam öncesi ordularıyla karşılaştırıldığında ilk Müslüman-Türklerin orduya getirdiği en büyük yenilik ‘’gulam’’ sistemidir.
• Gulam, esir edilen 5 kişiden 1 kişinin orduya alınmasıdır. Osmanlı Devleti’nde karşılığı ‘’pençik’’ tir.
• Gulam sistemini ilk kez Karahanlılar kullandı.
• Gazneliler, ordularında fil kullanırdı.

1-Merkez Ordusu

a-Gulaman-ı Saray

• Sarayı korurlar.
• Sarayda (Enderun) eğitim alırlar.
• Yılda 4 kez bistegani (maaş) alırlar.
• Her milletten asker bulunurdu.
• Devlet adamı da yetişirdi.

b-Hassa Ordusu

• Sadece Türklerden oluşurdu.
• Ordunun vurucu gücüydü.
• Eyaletlerde görevlilerdi.
• Maaş yerine ikta alırlardı.

c-Diğer Ordular

Türkmenler: Sınır boylarında

Eyalet Askerleri: Melik ve Atabeylerin ordularının olduğu sistem

Yardımcı Kuvvetler: Bağlı beylik ve devletlerin orduları

D-SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT

• Türk-İslam devletlerinde alınan dini vergiler:

→Zekat: Müslüman olanların malının 40 da birine denk gelen vergi

→Öşür (aşar): Müslümanlardan alınan ürün vergisi

→Haraç: Gayri Müslimlerden alınan ürün vergisi

→Cizye: Askere gitmeyen Gayri Müslim erkeklerden alınırdı.

• İlk Türk İslam devletleri Sosyal hayat ile ilgili kelimeler:

• Türk-İslam hastaneleri:

              →Darüşşifa

             →Darüşsıhha

             →Maristan

             → Bimarhane

• İlk Türk İslam devletleri ekonomik hayatla ilgili kavramlar:

            →Fütüvvet Teşkilatı: Abbasilerden Türklere geçmiş ve Selçuklu Devleti’nde adı Ahilik olmuştur.

           →Dinar: Altın para

          →Dirhem: Gümüş para

         →Arasta: Çarşı/Pazar

         →Kapan: Aynı cins malların satıldığı yer

         →Tamga: Timur Devleti’nde resmi para birimi

 TOPRAK YÖNETİMİ

• Orman, yayla, otlak ve meralar devlet denetiminde; ev, bağ, bahçe ise özel mülktür.
• Toprak sistemi aşağıdaki gibidir.

→Has arazi geliri Sultan’a bırakılır.

→Vakıf arazi geliri dini ve sosyal kurumlara bırakılır.

→İkta arazi gelirleri ise devlet memurları ve komutanlara bırakılır.

İkta Sisteminin Özellikleri

• İkta sisteminin temel amacı üretimde sürekliliği sağlamaktır.
• Ömer bu sistemi uygulayan ilk kişidir. Geliştiren ise Nizamülmülk olmuştur.
• İkta sahipleri köylüden vergileri toplar, kendi maaşlarını ve burada çalışan sipahilerin (cebelü) maaşlarını bu vergilerle karşılar.
• İkta sisteminin birçok faydası vardır; toprağın boş kalması engellendi, düzenli vergi toplandı, masrafsız bir ordu kuruldu ve bölgenin güvenliği sağlandı.

  F-DİL VE EDEBİYAT

EĞİTİM

BİLİM İNSANLARI VE DÜŞÜNÜRLER

İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ MİMARİSİ

İlk Türk İslam devletleri mimari eserler:

1-Tolunoğulları

• Tolunoğlu Ahmet Cami ve Tolonoğlu Ahmet Maristanı önemli eserlerindendir.

2-Karahanlılar

• Degoran Cami (İlk Türk Camisi)
• Arap Ata Türbesi (En eski türbe)
• Ribat-ı Melik (İlk Türk Kervansarayı)
• Ayşe Bibi Türbesi ve
• Tirmiz Sarayı önemli mimari eserlerdendir.

3-Gazneliler

• Türk tarihinin ilk ahşap direkli camilerini yaptılar.
• Zafer Kuleleri, Leşker-i Bazar Cami ve Ribat-ı Mahmut önemli mimari eserleridir.

4-Büyük Selçuklu Devleti

• Mimari eserleri genellikle İran-Irak çevresinde bulunur.
• Mimaride ‘’eyvanlı tip cami’’ şemasını geliştirdiler.
• Mimari eserlerinde en çok çini kullanmışlardır.
• Damgan Mescid-i Cuma Cami (en eski minareli cami), İmam Gazali Türbesi, Gülpayegen Cami, Diyarbakır Ulu Cami, İmam-ı Ebu Hanife ve Hz. Ali Türbeleri en önemli mimari eserleri arasındadır.

NOT: İsminin içinde ‘’Cuma’’ geçen camiler Büyük Selçuklu Devleti’ne aittir. Cuma’nın anlamı ‘’Ulu’’dur.

5-Diğer Devletlerde Önemli Mimari Eserler

• Tac Mahal: Babürler
• Türebet Cami: Harzemşahlar
• İmam Şafi Türbesi: Eyyubiler
• Kayıtbay Türbesi: Memlükler
• Ak Saray: Timur Devleti
• Gök Saray: Timur Devleti

Mimari Eserle İlgili Kelimeler:

İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ SANAT DALLARI

1-Hat Sanatı

• Güzel yazı yazma sanatıdır.
• Bilinen ilk büyük Türk hattat ‘’Amasyalı Yakut’’tur.

2-Minyatür Sanatı

• Kitaplarda kullanılan sanat türüdür, mimaride kullanılmaz.
• Perspektife dikkat edilmez. Kişiler önem sırasına göre büyük veya küçük çizilir.
• Bu sanatla uğraşan kişiye Musavver veya Nakkaş denir.
• El Cezeri’nin ‘’Otomoto’’ adlı eserinde minyatür sanatının örneklerine rastlanır.

3-Tezhip Sanatı

• Tezhip, altın anlamına gelen zehep kelimesinden türer, yaldızlamak anlamına gelir.
• Kitapların kenarını altın ile süsleme sanatıdır, mimaride kullanılmaz.
• Tezhip sanatı ile ilgilenen kişiye ‘’mütezehhip’’ denir.

4-Ebru Sanatı

5-Malakari Sanatı

• Duvar süsleme sanatıdır.

6-Telkari Sanatı

• Gümüş işleme sanatıdır.

7-Vitray Sanatı

• Cam süsleme sanatıdır.

8-Kündekari Sanatı

• Küçük ahşapların geçmelerle bağlanması sanatıdır.

9-Keramik Sanatı

• Kap kaçakların süslenmesi sanatıdır.

Konunun devamı olan Anadolu Selçuklu Devleti ve II.Türk Beylikleri konusu için buraya tıklayabilirsiniz.

Ilk türk islam devletleri nedir?

Ilk islam devletinin kurucusu kimdir?

Türk islam medeniyeti nedir?

Ilk türk islam devletleri nerede kurulmuştur?