Emekli ayl���n�n miktar� �al��ma s�resi ve prime esas kazan�la birlikte dilek�e tarihine g�re de de�i�ebiliyor. Y�l i�indeki zamlar, enflasyon ve b�y�me verileri de ba�lanacak emekli ayl��� tutar�nda etkili oluyor.
Emeklilikte geliri art�rmak i�in �al���rken planlama yapmak gerekiyor. Emekli ayl���n� y�kseltecek en kolay ��z�m Sosyal G�venlik Kurumu'na bildirilen prime esas kazan� tutar�n�n y�kseltilmesi. Ayl�k ba�lama oran� sigortal�n�n ya�l�l�k, malull�k, �l�m sigortalar�nda toplam prim �deme g�n say�s�n�n her 360 g�n� i�in y�zde 2 uygulan�yor. Prim g�n�n fazla olmas�, uzun y�llar �al��mak de�il prime esas kazanc�n y�ksek olmas� ayl��� art�r�r. �kinci i� i�in sigorta primi �deyenlerin Kurum'a bildirdi�i matrah artt��� i�in ayl��� da y�kseliyor. Y�ksek emekli ayl��� konusunda merak edilen sorular Sabah gazetesinden Hazal Ate�'in haberinde cevapland�.
Y�KSEK PR�M �DEMEK AYLI�I ARTIRIR MI? Y�ksek prim �demesi ayl��� do�rudan art�r�yor. 2008 sonras� d�nem i�in ayl�k ba�lama oran� malull�k, ya�l�l�k, �l�m sigortalar�nda toplam prim �deme g�n say�s�n�n her 360 g�n� i�in y�zde 2 uygulan�yor. Hesaplamada 360 g�nden eksik s�reler orant�l� olarak dikkate al�n�rken, ayl�k ba�lama oran� y�zde 90'� ge�emiyor.
2000'DEN SONRA NASIL B�R S�STEM UYGULANMAYA BA�LADI? Sigortal�n�n 2000 ve daha sonraki y�llara ait prime esas y�ll�k kazanc� g�ncelleme katsay�s� ile ayl�k ba�lanma oran�n�n �arp�m� sonucu bulunuyor. 1 Ekim 2008 sonras�nda ortalama ayl�k kazan�la ayl�k ba�lama oran�n�n �arp�m� sonucu bulunmaya ba�lad� 31 Aral�k 1999 �ncesi d�nemin tamam�nda �al��mayanlar bor�lanmaya gidebilir mi? Bu y�llar�ndan tamam�nda �al��mayanlar askerlik, do�um, yurtd��� bor�lanmaya gidebilir. Bor�lanman�n y�ksek tavandan yat�r�lmas� ayl��� art�r�r.
UZUN YILLAR �ALI�MAK, PR�M G�N�N FAZLA OLMASI EMEKL� AYLI�INI ARTIRIR MI? Prim g�n say�s�n�n y�ksek olmas�, uzun y�llar �al��mak geliri art�rmak i�in tek ba��na yeterli olmaz. Br�t kazanc�n y�ksek yat�r�lmas� �nem ta��yor. E�er iki i�te birden �al���yorsan�z mutlaka ikinci i� i�in de prim yat�r�n. SGK'ya bildirilen matrah art�nca emekli ayl��� da y�kseliyor.
BA�-KUR EMEKL� AYLI�INDA DA MI 3 D�NEM ESAS ALINIYOR? 2000 �ncesi y�ksek basamaktan prim �deyenlerin ayl��� daha y�ksek olur. Ekim 2008 sonras�nda ayl�klar daha d���k hesaplan�yor. Emekli ayl���n� y�kseltmek isteyen Ba�- Kur'lular prime esas kazan�lar�n� y�kselterek y�ksek prim �demeli.
EMEKL�L�KTE �OCUK SAYISININ FAZLA OLMASI AYLI�I ARTIRIR MI? Ba�vurulurken tahsis formu doldurulur. Bakmakla y�k�ml� e�le birlikte �ocuk say�s� da eklenir. Bakmakla y�k�ml� ki�iler olmas� ayl�k ba�lama oran�n� art�r�r.
SSK'DAN EMEKL� OLMAK DAHA MI AVANTAJLI? �mk�n� olanlar iste�e ba�l� sigorta, Ba�-Kur yerine SSK se�ene�ine y�nelmeli. 2008 �ncesi sigortal� olanlarda hangi kurumdan emekli olunaca��n�n belirlenmesi i�in son yedi y�la bak�l�yor. Son yedi y�l iki kuruma ba�l� �al��anlar 3.5 y�l� a�an hizmetin bulundu�u kurumdan emekli olur. SSK'dan emekli olmak isteyenlerin son 3.5 y�l� bu sigorta kolunda ge�irmesi gerekiyor. Bu da daha erken ve y�ksek ayl�k imk�n� veriyor.
EMEKL� AYLI�ININ ARTMASINDA 2000 �NCES� PR�MLER NEDEN �NEML�? 2000 �nceki d�nem ayl�k hesab� g�sterge, memur maa� katsay� ve ayl�k ba�lama oran� �arp�m� ile bulunuyor. 31 Aral�k 1999 g�n�ne kadar normal ko�ullarda 5 bin prim g�n� i�in g�stergeden ayl�k ba�lanacaksa ayl�k ba�lama oran� y�zde 60 uygulan�yor. Ayl�k ba�lama oran� 5 bin prim g�n�nden sonra her tam 240 g�n i�in y�zde 1, kad�nlar i�in 50, erkekler i�in de 55 ya��ndan sonraki her tam ya� i�in yine y�zde 1 oran�nda art�r�l�yordu. G�sterge sisteminin esas al�nd��� 2000 �ncesi primler emekli ayl���n� y�kseltiyor.
ASKERL�K BOR�LANMASININ AYLI�A ETK�S� HER �ALI�AN ���N AYNI MI? Askerlik bor�lanmas�n�n emekli ayl���na etkisi, prim �deme g�n say�s�, askerlik d�nemi ve g�stergeye g�re de�i�ir. �zellikle 2000 �ncesi d�nemin y�ksek tavandan yat�r�lmas� geliri art�rmada �nemli katk� sa�lar. Kanuna g�re askerlikte ge�en hizmet s�releri, sigortal�l���n ba�lang�� tarihinden �nce ise; sigortal�l�k ba�lang�� tarihi, bor�land�r�lan s�re kadar geriye g�t�r�l�r.
��verenin SGK'ya bildirimde �creti d���k g�stermesi durumunda ne yapmak gerekiyor?
�cretin d���k bildirimi emekli ayl���n� da d���r�r. Kurum'a dilek�e verilebilece�i gibi dava a��larak da hizmet tespiti yapt�r�labilir. �lerleyen d�nemde s�k�nt� ya�amamak i�in yat�r�lan primlerin d�zenli olarak kontrol edilmesinde fayda bulunuyor.
Memurun emeklili�inde ek g�sterge neden
�nemli?
Memurlar emekli olurken derecesi, kademesi, hizmet s�resi, ek g�stergesi belirleyici oluyor. Ekim 2008 �ncesi i�e ba�layan memurun emekli ayl��� hesaplan�rken g�sterge, katsay� sistemi dikkate al�n�yor. Buna g�re 25 y�l �al��an memura ayl�k kazanc�n�n y�zde 75'i oran�nda ayl�k ba�lan�yor. 2008 sonras� ise bu oran y�zde 50'ye d���yor.
YA�LILIK AYLI�I BA�LANACAK STAT� NASIL BEL�RLEN�YOR? 1 Ekim 2008 ve sonras�nda ilk defa sigortal� olanlar �al��ma hayat� boyunca en fazla hizmetinin bulundu�u stat�den emekli olacakt�r. Bu tarihten �nce sigortal� olanlar ise son yedi y�ll�k fiili hizmet s�resi i�inde fiili hizmet s�resi fazla stat�den, hizmet s�relerinin e�it olmas� halinde ise e�it hizmet s�relerinden sonuncusunun tabi oldu�u stat�den ba�lan�r.
EMEKL� AYLI�I NE ZAMAN BA�LAR, ORAN NASIL
HESAPLANIYOR?
Sigortal�lar�n ayl��a hak kazanma �artlar�n� yerine getirmeleri halinde ayl�klar�, yaz�l� istek tarihini takip eden ayba��ndan itibaren ba�lamaktad�r. Kurumca ba�lanan ayl�klar, her y�l�n Ocak ve Temmuz tarihlerinden ge�erli olmak �zere bir �nceki alt� ayl�k d�neme ait T�FE oran� kadar art�r�l�r.
Hangi sigortal�lar daha kolay �artlar ile ya�l�l�k ayl���na hak kazanmaktad�r?
Sosyal g�venlik uygulamalar�nda, �al��maya ba�lad��� tarihten �nce malul olan, engellili�i
nedeniyle vergi indiriminden yararlana, �al��ma g�c� kayb� olan, maden i�yerinin yer alt� i�lerinde �al��an, erken ya�land��� tespit edilenlere kolay �artlarda emeklilik imkan� sa�lan�yor.
Emekliyim t�m sigorta kollar�na tabi olarak �al��maya ba�lad�m. ��ten ayr�ld���mda emekli ayl���m tekrar nas�l ba�lan�r?
Tekrar hesap edilir mi? Yeni ayl�k, eski ayl���n kesildi�i tarihten
sonra ayl�klara yap�lacak art��lar uygulanarak yeni ayl�k ba�lang�� tarihi itibar�yla bulunan tutar� ile emeklilik sonras� �al��maya ait k�smi ayl���n toplam�ndan olu�ur.