Debriyaj balatas� nedir ve nerede bulunur?
Debriyaj balatas� kavrama elemanlar� ile birlikte arac�n g�� aktar�m sistemlerini motora ba�layan ve g�c�n kullan�c�n�n iste�ine g�re aktar�m sistemine iletilmesini sa�layan motor ve �anz�man aras�nda bulunan aktar�m sisteminin temel organ�d�r.
Manuel (d�z) vitesli ara�lar�m�z�n, otomatikle�tirilmi� �anz�manl� ara�lar�m�z�n ve yeni sistem �ift kavramal� �anz�man tiplerinin �zerinde bulunan debriyaj balatas� zamanla hareket ettik�e ve kilometre artt�k�a s�rt�nmenin ve �s�nman�n etkisi ile incelerek bitecektir ve bask� sistemi ka��rmaya ba�layacakt�r. Bu her ara�ta sarf bir malzeme olan balatan�n ve bask� sisteminin de�i�mesi gerekti�i anlam�na gelir.
Bir�ok s�r�c� arkada��m�z buna hi� dikkat etmezler, ara�lar�n� bozulup yolda kal�ncaya kadar kullan�rlar.Asl�nda bu sistem �ok �nemlidir ve belirli kilometre aral�klar�nda (ortalama 80 bin km de bir) tamamen bitmesini beklemeden de�i�tirilmesi gerekir. Bu kilometre aral��� kullan�c�n�n tecr�be ve kullan�m �ekline g�re de�i�ir. Kimi s�r�c� ayn� arac�n balatas�n� 30 bin km de t�ketir kimi s�r�c� ayn� ara�la 120 bin km yol yapabilir.
Balatan�n inceldi�ini ve bitmek �zere oldu�unu nas�l anlar�z?
Ara�lar�n verdi�i tepkideki de�i�iklikler zay�flaman�n ve ka��rman�n en temel g�stergesidir. Peki nelerdir bu g�stergeler? Maddeler halinde s�ralayal�m.
1-Ara� ilk kalk��larda titreyerek kalkmaya ba�lar.
2-Debriyaj git gide daha yukar�da kavramaya ba�lar.
3-Kavrama noktas� pedal�n hareketinin �ok k���k bir b�l�mde olu�ur ve �ok zay�ft�r.
4-Debriyaj pedal� giderek sertle�meye ba�lar.
5-Arac�n motoru ba��rsa da ara� istenilen serili�e ve h�za ula�makta g��l�k �eker.
6-Yo�un dur kalk s�ras�nda ve yoku� yukar� kalk��larda k�t� koku yapmaya ba�lar.
7-Vitesler ge�mekte zorlanmaya ba�lar. Geri vitese ge�erken ve 1. Vitese ge�erken �anz�man di�lilerinde s�rt�nme sesi olmaya ba�lar.
8-Arac�n yak�t de�erleri anlams�z bi�imde art�� g�sterir.
9-Motor g�c�nde b�y�k �l��de zay�flama ve takat d���kl��� hissedilir.
10-Ara� y�kl� iken zor hareket etmeye ba�lar.
11-Bitik balatal� ara� 3-4- ve 5 viteslerde bile stop etmeden kalk�� yapabilir.
12-Debriyaj testinde bitik oldu�u ustalar taraf�ndan size s�ylenebilir.
13-Arac�n dinamometre testinde beygir ve tork de�erlerinde b�y�k zay�flama g�sterir.
Debriyaj testini kendimiz nas�l yapabiliriz?
1-Arac�m�z� �al���r ve durur vaziyette iken sol aya��m�z� debriyaj pedal�na sonuna kadar basar�z.
2-Arac� 1. vitese veya geri vitese takar�z.
3-Sa� aya��m�z�n topu�u ile frene tamamen, ucu ile de gaz pedal�na bir miktar bas�l�r.
4-Motor devri 2500-3000 devir civar�na getirilir.
5-Sonra yava� yava� debriyajdan ayak �ekilmeye ba�lar.
6-Kavrama noktas�ndan sonra arac�n motor devri d���yor ve ara� stop ediyorsa bask� ve balata sa�l�kl� olarak �al���yor ve ka��rma yok demektir.
7-E�er ara� kavrama noktas�n� ge�menize ra�men stop etmiyor ve devir �ok d��m�yorsa balata bitmek �zeredir.
8-Otomatikle�tirilmi� �anz�manl� ara�larda bu testi yapmamayaca��m�z i�in standart olarak servis kitap����na uyarak d�zenli aral�klarla bak�m s�ras�nda balata de�i�imi yap�lmal�d�r. E�er zaman�ndan �nce kavrama sorunu ya�arsan�z bunu arac�n ilk kalk�� s�ras�nda titreyerek kalkt���ndan, �eki� zay�flamas�ndan veya vites ge�i� sorunlar�ndan anlayabiliriz.
Balata tamamen bitince ne olur?
Arac�n balatas� bitince sizi ans�z�n ve hi� ummad�k bir yerde yolda b�rak�r. Ya da ak�am arac� b�rak�rs�n�z sabah bulundu�u yerden hareket etmez. Arac� vitese taksan�z bile debriyaj� tamamen b�rakt���n�zda bile ara� oldu�u yerden hareket edemez. �ekici yard�m� ile servise gitmesi gerekecektir. Bu da ayr�ca bir maddi k�lfet ve zaman kayb� yarat�r. Sinirlerinizin y�pranmas� da cabas� tabi ki.
Bask�-balata de�i�imi yap�l�rken nelere dikkat edilmelidir?
Bask�-balata ve bilye yedek par�a kutusundan set olarak ��kar. Baz� ara�larda debriyaj bilyesi setin i�inden ��kmaz ayr�ca sat�labilir. Arac�n�z� servise b�rakt���n�zda;
1-De�i�im konusunda kesinlikle ucuz olmas� i�in sadece balatan�n de�i�imini yapt�r�p b�rakmay�n�z.
2-Kalitesiz yedek par�alardan ve malzemeden ka��n�n�z.
3-�akma balata diye tabir edilen tamir edilmi� balatay� kullanmamaya �zen g�steriniz.
4-Bask� sisteminin de�i�memesi de yeni balatan�n �mr�n� k�salt�r ve yeni olmas�na ra�men ka��rmas�na ve yeni balatay� s�y�rmas�na neden olur.
5-Bu sayd���m�z set i�indeki 3 par�a da (bask�-balata-bilye) ayn� anda yenilenmelidir.
6-Motor �zerinde bulunan, balataya motorun hareketini ileten volant di�lisi tornada p�r�zs�z olarak ta�lanarak d�zeltilmelidir. Yoksa yine t�m set yeni bile olsa ka��rma yaparak g�� kayb�na ve yeni balatan�n s�y�rmas�na neden olur.
7-Bu i�lemin ehil ustalarca yap�lmas� �ok �nemlidir.
8-Yar� otomatik sistemlerde vites de�i�imi yapan ve kavramay� sa�layan robot bir par�a vard�r ve bu yenileme yap�ld���nda yeniden programlama yap�lmal�d�r. Aksi halde arac�n�z viteslere ge�meyecek ve kavrama yapamayacakt�r.
9-Genellikle bu programlama i�in gereken yaz�l�mlar yetkili servislerin elinde bulunur ve �o�u serviste bu programlamay� yapacak bilgili usta, ekipman ve yaz�l�m yoktur. De�i�imi yapacak serviste bu ekipman�n oldu�undan emin olunuz yoksa yaz�l�m i�in ayr�ca ek �cret �demek zorunda kalabilirsiniz.
Bask� balata sisteminin yenilenmesinden sonra kullan�mda nelere dikkat etmeliyiz?
1-Arac�n�z hareket halinde iken aya��n�z� debriyaj pedal�n�n �zerinde tutmay�n�z. Aya��n�z�n kenardaki bo�lukta ve pedal�n tamamen serbest olmas�na �zen g�steriniz.
2-Ara� �al���r halde dururken debriyaj pedal�na bas�l� tutmay�n�z.
3-K�rm�z� ���kta beklerken veya ba�ka bir �ekilde bekleme yaparken arac�n�z� viteste ve aya��n�z� debriyaja bas�l� halde tutmaktan ka��n�n�z.(en b�y�k hatalardan birisidir)
4-Her duraklamada arac�n�z� bo� vitese alarak debriyaj pedal�n� tamamen serbest b�rak�n�z.
5-Yar� otomatik ara�larda 20 saniyeyi a�an duraklamalarda arac� N (N�TR) bo� vitese almay� ihmal etmeyiniz.
6-Yoku� yukar� bekleme esnas�nda yar�m debriyaj yaparak arac� durdurmay�n�z ki bu bask� ve balatan�n en b�y�k s�y�rma sebebidir.
7-Ani ve seri kalk��lardan ve patinajdan ka��n�n�z.
8-Debriyaj� gereksiz olarak kullanmamaya �zen g�steriniz.
Sevgili ara� sahipleri, unutmay�n�z ki debriyaj�ve freni en az kullanan (gereksiz kullan�mdan ka��nan) ��f�rler en iyi kullan�c�lard�r. Bu sayd���m�z kurallara uydu�unuzda arac�n�z�n sarf par�alar� �ok daha uzun kilometreler sizlere sorunsuzca hizmet edecektir ve ayr�ca yak�t ve tamirat k�lfetinden kurtaracakt�r.
Kazas�z ve esenlik dolu g�nler dilerim
Oto-Dan��man-Ekspert
Serdar Eren
Memurlar.Net'i Twitter'dan takip etmek i�in t�klay�n�z